Galea et Bellum - Jan de Haan

The Unrevealed Story of Skelte van Aysma

Gecomponeerd in 2017 in opdracht van C.M.V. Excelsior Schraard (Friesland)

In het Friese dorpje Schettens werd in 2015 een zeldzame helm ontdekt. Deze hing al eeuwenlang aan de muur in de kerk. Na onderzoek kwam men er al vrij snel achter dat hij eigendom moet zijn geweest van Skelte van Aysma, een Friese officier die tijdens de Tachtigjarige Oorlog vocht in de legers van de Oranjeprinsen Maurits en Frederik Hendrik. Van Aysma werd begraven in het koor van de kerk in Schettens nadat hij in 1637 als kolonel sneuvelde tijdens het beleg van Breda. De helm moet een speciale plek hebben vervuld in zijn leven, want hij staat afgebeeld op zijn grafsteen. Om de zeldzame helm voor het nageslacht te bewaren is hij na restauratie opgenomen in het Nationaal Militair Museum in Soest.

Dit stukje geschiedenis is, op verzoek van de opdrachtgever, het uitgangspunt geweest voor deze compositie. In het eerste deel van het werk wordt verwezen naar de strijd tijdens het beleg van Breda. Daaropvolgend wordt Van Aysma in het langzame deel naar zijn laatste rustplaats in het Friese Schettens gebracht. Binnen de gedragen thematiek verwijzen de gedempte trom en signaalachtige motieven in de trompet- en trombonesectie naar het militaire karakter van deze plechtige reis. Het laatste deel verklankt het dagelijks leven in de tijd van Van Aysma – enerzijds het harde leven op het platteland van Friesland, anderzijds het godsdienstige leven. Maar de componist heeft ook een uitbundig dorpsfeest een plaats in het werk gegeven. Als leidmotief wordt het lied ‘Ach wie flüchtig, ach wie nichtig ist der Menschen Leben’ gebruikt. Deze 17e-eeuwse melodie van Michel Franck, in een zetting van Johann Sebastian Bach, duikt aanvankelijk fragmentarisch op, maar komt tegen het einde van het werk tot volle wasdom.

Commissioned by Music Society Excelsior Schraard (Friesland, the Netherlands)

In 2015, a rare helmet was discovered in the Frisian village of Schettens. It had been hanging on the church wall for centuries. Research revealed that it had been the property of Skelte van Aysma, a Frisian officer who fought in the armies of the Princes of Orange Maurice and Frederick Henry during the Eighty Years’ War. Van Aysma was buried in the choir of the church in Schettens, having been killed as a colonel during the Siege of Breda in 1637. The helmet must have held a special significance in his life, since it is also pictured on his gravestone. This rare helmet has been restored in order to preserve it for future generations; it is now included in the collection of the National Military Museum in Soest.

At the request of the commissioning band, this little piece of history was the starting point for this composition. The first part of the work features a reference to the battle during the Siege of Breda. Subsequently, Van Aysma is taken to his final resting place in the Frisian village of Schettens. Within the stately theme, the muted drum and signal-like motifs in the trumpet and trombone sections refer to the military character of this solemn journey. The last part reflects daily life in Van Aysma’s time – on the one hand, the hard life in the Frisian countryside, and the religious life on the other. But the composer had also made room for an exuberant village festival a place within the work. As a leitmotif, the hymn ‘Ach wie flüchtig, ach wie nichtig ist der Menschen Leben’ (‘Ah, how fleeting, ah how insignificant’) has been used. This 17^th century melody by Michel Franck, in an arrangement by Johann Sebastian Bach, initially appears only in fragments but grows to full stature toward the end of the work.